naar wilhelmina-pagina - naar homepage


Koningin Wilhelmina -
vorstin in oorlog (1914 -
1918)


Deel 4 - “Ik wil van niemant geroemt noch opgehaalt worden, als ik slechts mijn gemoedt magh voldoen en mijn orders uitvoeren.” [Michiel de Ruyter] - het jaar 1917

Vanaf 1917 verschijnt de koningin weer meer samen met prins Hendrik in de openbaarheid. Samen zijn ze in Leeuwarden, Gorinchem, Rotterdam en Utrecht. Samen gaan ze naar de kerk, naar exposities, de Jaarbeurs en op verjaarsvisite bij premier Cort van der Linden.

Prins Hendrik, die zich intensief heeft bemoeit met de oprichting van padvinders-verenigingen in Nederland en daarvan voorzitter is, gaat zich er vanaf 1917 nog meer mee bezighouden. Zo bezoekt hij – al dan niet in korte broek – kampen in Soesterberg, Den Haag, Basel, Groningen, Stratum en Assen. In 1918 zal hij zich – inmiddels 42 jaar oud – laten installeren als padvinder.

Vrijdag 12 januari Namens koningin Wilhelmina laat gezant Giskra de recent gekroonde keizer-koning Karel van Oostenrijk en Hongarije op de hoogte stellen van het feit dat zij weet van de zware last die hij nu draagt en dat de koningin in geval van een eventuele Haagse vredesconferentie alles zal doen om de hem daar wachtende taken te vergemakkelijken.

De Britse gezant heeft tijdens zijn audiëntie bij koningin Wilhelmina de indruk gekregen dat Nederland zich voorbereidt op eigen vredesinitiatieven. Uit eigen beweging speculeert hij even op een congres in Bern. Een vurige reactie van de vorstin is het gevolg: “She perked up and said that everything was ready at The Hague for peace negotiations, and it seemed to her the fittest place.”

Maandag 15 januari Koningin Wilhelmina laat de Russische tsaar via haar gezant weten dat zij, zo gauw hij dat wenst, haar steun zal geven bij pogingen om in Den Haag de vrede naderbij te brengen

Woensdag 24 januari Koningin Wilhelmina inspecteert de troepen van het garnizoen te Amersfoort, opgesteld op de Leusder Heide. De volgende foto is genomen op de terugweg naar Amersfoort.
 

Zondag 25 februari Koningin Wilhelmina ontvangt een telegram van keizer Wilhelm, waarin hij schrijft de recente torpederingen van Nederlandse schepen te betreuren.

Maandag 26 februari Koningin Wilhelmina zendt een telegram aan keizer Wilhelm, waarin zij haar waardering uit voor zijn getoonde medeleven, maar zij is zelf van mening dat de torpederingen grotere consequenties hebben dan de keizer heeft getelegrafeerd.

In februari is er een militair ijsfeest op het terrein van paleis Huis ten Bosch.
Koningin Wilhelmina - zelf een verwoed schaatster, soms doet zij staatszaken
zelfs af op het ijs - komt een kijkje nemen bij de wedstrijden.

Dinsdag 27 februari Koningin Wilhelmina stuurt een telegram aan de Duitse keizer: "Ich danke Dir für Dein Telegramm in welchem Du Dein lebhaftes Bedauern ausdrückst über den grossen Verlust, den die niederländische Handelsmarine seitens eines deutschen Unterseebootes erlitt. Ich ersehe aus demselben, dass Du die Bedeutung des Unglücks ermessen hast, ist doch nicht nur nationales Eigentum damit verloren gegangen, sondern auch die Ernährung meines Volkes ernstlich erschwert und bedroht[...]"

Maart 1917
In deze maand maakt koningin Wilhelmina een militaire inspectietocht naar Ede. Zij woont verschillende oefeningen bij.

Vrijdag 6 april Koningin Wilhelmina stuurt keizer Wilhelm een telegram. Zij noemt hem hierin dan wel "Lieber, sehr verehrter Vetter", uit een brief aan haar moeder, koningin Emma, weten we dat zij hem een "merkwaardig type" vond. (Stel u voor, dat ze het telegram zou aanheffen met "Merkwaardig type", of "Raar Mannetje"! Reken maar dat de neutraliteit dan onmiddellijk geschonden zou worden)
De tekst luidde o.a. [...]
"Es drängt Mich Dir die Versicherung zu geben, dass Ich die freundschaftliche Gesinnung für mein Land sehr schätze". [...]


Zaterdag 7 april Het hoofd der juridische afdeling van het Auswärtige Amt Kriege schrijft aan premier Cort van der Linden: "In Sachen der versenkten sieben Schiffe wird der Kaiser dass in Aussicht gestellte Schreiben Ihrer Majestät der Köningin in sehr freundlichem Sinne beantworten."

Woensdag 18 april
Als antwoord op zijn brief van 13 april, stuurt koningin Wilhelmina weer een telegram richting haar Duitse neef Wilhelm:
"Deinen freundschaftlichen Brief habe Ich soeben erhalten. Seinen Inhalt werde Ich mit grösster Aufmerksamkeit erwägen und hoffe Dir baldigst antworten zu können, möchte Dir aber gleich heute meinen von Herzen kommenden Danke für Deine Zeilen aussprechen."


Maandag 30 april Prinses Juliana wordt acht jaar. Geen recepties of feestelijkheden, wèl defileert een regiment Grenadiers langs de koninklijke familie die vóór paleis Noordeinde staat. Een talrijke menigte juicht zich schor.

Koningin Wilhelmina neemt het defilé af op 30 april 1917

Freule Repelaer, verzorgster van prinses Juliana, vertelt: “In de zomer van 1917 heb ik voor de toen achtjarige prinses “Afkes tiental” gekozen. [Volgens een andere bron is het freule van de Poll geweest die dit boek heeft voorgelezen. Wellicht hebben beide freules er uit voorgelezen!]

Ik las het grotendeels voor op “De Ruygenhoek” [buitenhuis in de duinen van Scheveningen]. Koningin Wilhelmina was er ook bij. Wij zaten met ons drieën in een duinpan. Het is moeilijk te zeggen wie er beter naar heeft geluisterd, de prinses of haar moeder. Daar in de duinen hadden wij er een hele discussie over. Koningin Wilhelmina vond dat het verhaal overdreven was. Ik heb toen fel gereageerd met: “Majesteit, als er één boek naar het leven is geschreven, dan is het dit.”

Haar interesse werd daarop nog groter. Voor de koningin ging een nieuwe wereld open. Van dat soort zaken had zij geen idee, kon zij ook geen idee hebben. Bij bezoeken werden haar meestal alleen de mooie dingen getoond. Dat er in de noordelijke provincies zoveel armoede heerste, was iets waar zij geen weet van had.
Ik meen wel te mogen zeggen dat dankzij dit boek bij de koningin meer begrip is ontstaan voor het feit dat er in Nederland op sociaal gebied bijzonder schrijnende toestanden heersten. Ik vond het mijn plicht de koninklijke familie met het echte leven in aanraking te brengen en ik heb wel de indruk gekregen dat de koningin dat heeft gewaardeerd.”

Begin mei zijn koningin Wilhelmina en prins Hendrik aanwezig bij het defilé van depottroepen in de Dierentuin te Den Haag. Terwijl de muziek populaire soldatenliederen speelt, zingen de soldaten mee. Na het defilé bezoekt het koninklijk paar de Militaire Huisvlijttentoonstelling.

Koningin Wilhelmina en prins Hendrik aanwezig bij het defilé
van depottroepen in de Dierentuin te Den Haag.

Eveneens begin mei inspecteert koningin Wilhelmina in de omgeving van Voorst de troepen: wielrijders, huzaren, de infanterie, de mitrailleurs en de veldartillerie.

Koningin Wilhelmina inspecteert in de omgeving van Voorst de troepen

Dinsdag 1 mei De koningin laat aan Wilhelm weten: "Lieber, sehr verehrter Vetter, es ist mir eine wahre Freude Dir heute mitzuteilen, dass nach ernster Erwägung deines freundschaftlichen Vorschlages, den Ersatz unserer versenktenchiffe betreffend, Ich die von Dir angebotene Lösung annehmen kann."

Dinsdag 8 mei
Keizer Wilhelm schrijft een brief aan koningin Wilhelmina.

Vrijdag 11 mei De minister van oorlog Nicolaas Bosboom biedt zijn ontslag aan aan koningin Wilhelmina vanwege een conflict in het parlement over de oorlogsbegroting. Het ontslag wordt geaccepteerd.

Donderdag 24 mei Veenbranden brengen koningin Wilhelmina naar Drenthe.

 
Koningin Wilhelmina bezoekt Drenthe vanwege de veenbranden

Zaterdag 2 juni Koningin Wilhelmina is in Haarlem aanwezig bij militaire sportfeesten. Op de volgende foto inspecteert de vorstin de deelnemers aan de 24-uurs afstandsmars nà hun aankomst op het terrein.

Woensdag 6 juni Koningin Wilhelmina maakt een inspectietocht in Noord-Brabant. Op de volgende foto staat de vorstin op een kort te voren vervaardigde pont waarmee zij wordt overgezet, in de omgeving van Vught.

Per 1 juli, gaat koningin Wilhelmina met haar dochter een maand op Scheveningen wonen. De vorstin heeft in de duinen, dichtbij de watertoren aan de Harstenbroekweg, een stuk grond gekocht. Daarop is, in 1916, begonnen met de bouw van een buitenhuis. In 1917 is het klaar. Het huis krijgt de naam "Den Ruygenhoek". Aldaar, hangt aan de muur van haar slaapkamer een, met kalligrafisch getekende letters, uitspraak van Michiel Adriaanszoon de Ruyter. Vanuit haar bed kan de koningin lezen: “Ik wil van niemant geroemt noch opgehaalt worden, als ik slechts mijn gemoedt magh voldoen en mijn orders uitvoeren.”

Prins Hendrik vertrekt deze zelfde dag naar het neutrale Zwitserland, waar hij Duitse familieleden ontmoet. Prins Hendrik mag dit jaar van de Nederlandse regering één keer naar Duitsland, omdat zijn broer in het huwelijk treedt, maar hij moet wel na twee dagen terugkomen.

Maandag 16 juli Britse oorlogsschepen vallen Duitse handelsboten aan in Nederlandse territoriale zeegebieden wat een schending van de Nederlandse neutraliteit inhoudt.

Dinsdag 17 juli Koningin Wilhelmina stuurt een telegram aan koning George van Engeland om haar verontwaardiging uit te spreken over deze schending. Aan de Duitse keizer laat zij weten: "Sehr verstimmt durch die gestrige Verletzung unserer territorialen Gewässer durch Brittischen Streitkräfte und tief bedauernd dasz deutsche Handelsschiffe das Opfer derselben geworden". Zij verzekert hem dat de Nederlandse regering stappen onderneemt bij de Britse regering om genoegdoening te eisen. En dat "Meine Marine" al het mogelijke zal doen om een herhaling hiervan te voorkomen. De strekking is duidelijk: Willen de heren a.u.b. nadenken over de vitale belangen van haar land!

Donderdag 26 juli De vorstin is op militaire inspectietocht in Brabant.

Dinsdag 7 augustus Koningin Wilhelmina heeft voor het eerst “gewone mensen” ten paleize uitgenodigd, om de stemming onder het volk en zijn levensomstandigheden beter te kunnen peilen.

Woensdag 8 augustus Koningin Wilhelmina schrijft haar moeder: “Mijne eerste audiëntie van menschen uit den werkenden stand had ik gisteren, den christenman; een aangename ontwikkelde man, heden komt de neutrale, morgen de Kath[oliek]. Ik heb hoop dat het zullen blijken oude kennissen te zijn."

Woensdag 12 september Koningin Wilhelmina schrijft haar moeder over haar zwager Johann Albrecht von Mecklenburg [die dit jaar is toegetreden tot de leiding van de uiterst rechtse “Deutsche Vaterlandspartei”]: “Tusschen Abby en mij zal het, vrees ik, wel nooit meer gaan. Er is zeker “een uit wandelen” bij hem.”

Zondag 16 september Koningin Wilhelmina schrijft aan haar moeder: “Wij zullen door deze moeielijke dagen heen moeten en ZULLEN er ook door komen. Maar kwaad is het. En eenzaam voel ik mij ook op mijn post.”

Woensdag 19 september Koningin Wilhelmina bezoekt in Zuid-Limburg de kolenmijndistricten om het moreel van de mijnwerkers op te vijzelen in een door kolenschaarste getroffen Nederland.

 
Koningin Wilhelmina bezoekt Zuid-Limburg

Zondag 23 september Koningin Wilhelmina schrijft aan haar moeder en vertelt dat het bezoek aan de Limburgse kolenmijnen een rit in het zadel van circa vier uur heeft gevergd: “Hoe ik het uitgehouden heb begrijp ik zelf niet…”

Oktober: nadat zich ernstige moeilijkheden hebben voorgedaan in het bestuur van het Rode Kruis, wordt Colijn tot ondervoorzitter benoemd. In de praktijk echter laat prins Hendrik de leiding goeddeels aan Colijn over, die dus als een soort puinruimer mag optreden. (Voor een toelichting op deze 'ernstige moeilijkheden'
klik hier)

Donderdag 18 oktober Koningin Wilhelmina arriveert om 18.30 uur in Middelburg, na het maken van een militaire inspectietocht door Zuid Beverland en een bezoek aan de werken voor het maken van de derde schutsluis voor het kanaal door Zuid Beverland. De vorstin overnacht in de koninklijke trein. Prins Hendrik is deze donderdag in Groningen voor padvindersactiviteiten. Ook bezoekt hij een suikerfabriek.

Koningin Wilhelmina tijdens een militaire inspectietocht in Zuid Beverland
Koningin Wilhelmina in Hansweert waar zij de nieuwe sluiswerken
en de elektrische centrale bezoekt

Vrijdag 19 oktober Koningin Wilhelmina vertrekt ’s ochtends reeds om acht uur per auto en onder hevige regen uit Middelburg naar Walcheren voor, aldus Handelsblad, “militaire inspectie, welke te half twaalf eindigde met een revue over de troepen te Middelburg, waarbij HM te paard zat.”

Zondag 4 november De Savornin Lohman schrijft aan professor Fabius: “Bijna een uur lang heb ik met H.M. gepraat vooral over Groen v. Pr. En de tijd van het Réveil. Zij vertelde mij, dat zij ‘Ongeloof en Revolutie’ geheel doorgelezen had – zij leest goed – en vooral ook dat zij te eenzijdig was opgevoed.
Toen ik Haar zeide dat de Koningin-Moeder mij indertijd verteld had, dat na het aflopen van de les – zij dikwijls gezegd had aan de Koningin, dat zij niet alles moest geloven, want dat anderen het precies omgekeerd vertelden, antwoordde de koningin dat dit wel waar was, maar dat zij toch niet genoeg op de hoogte was gehouden.
Zij sprak veel over Haar Huis, en over Prins Maurits scheen zij niet goed te spreken, om diens houding bij de veroordeeling van Oldenbarnevelt. Ik raadde Haar aan om daarna nog eens ‘Maurice et Barnevelt’ van Groen v. P. te lezen, een werk dat zij niet kende.”


© 2009 -  Theo Kemmeren. De auteursrechten van bovenstaand artikel berusten bij de auteur. Voor gehele of gedeeltelijke overname is dan ook uitdrukkelijk voorafgaande schriftelijke toestemming vereist van de auteur. Ook vragen en opmerkingen kunnen via dit emailadres aan de auteur worden voorgelegd.

naar wilhelmina-pagina - naar homepage


eXTReMe Tracker