Inleiding: de Keizerslag - ‘der Kaiserschlacht’ - ‘Operatie Michael’
Deze aanval op Villers-Bretonneux, die begon op 17 april 1918, werd uitgevoerd in het kader van een grote Duitse aanval die de ‘Keizerslag’ (‘Der Kaiserschlacht’) werd genoemd.

Toen op 3 maart 1917 de Vrede van Brest-Litovsk was ondertekend, kon Duitsland een grote troepenmacht terugtrekken van het Russische front en overplaatsen naar het Westelijk Front. Op 6 april 1917 verklaarde de Verenigde Staten de oorlog aan Duitsland. En sinds die tijd hadden de Amerikanen grote aantallen manschappen en veel materieel naar Europa stuurden.

Deze troepen waren nog niet inzetbaar maar werden getraind en zouden, zodra ze op gevechtssterkte waren, de geallieerden aan het Westelijk Front een numeriek overwicht geven. Voordat het zover was wilde Erich Ludendorff, de Duitse opperbevelhebber, een grote aanval opzetten die de geallieerden een beslissende slag zou toebrengen, waardoor ze gedwongen waren vredesonderhandelingen te beginnen.

De Duitsers spraken zelf over ‘Operatie Michael’ die op 21 maart 1918 begon en die bestond uit een aantal offensieven zoals:
- Operatie Mars, een offensief tegen de Britten en Fransen in het Somme-gebied
- Operatie Georgette, een offensief in België gericht tegen de Britten rond Ieper;
- Operatie Blücher, een offensief tegen de Fransen bij de Chemin des Dames en
- Operatie Friedensturm, gericht tegen de Fransen in Marne-gebied en ook op Parijs.

De aanval op Villers-Bretonneux, die op 21 maart 1918 begon, was een onderdeel van de Operatie Mars die was gericht op de lijn Arras - Amiens. Hier wilden de Duitsers een wig drijven tussen het Franse en het Britse leger. Als de Duitsers hierin slaagden zouden de Britten zich waarschijnlijk terugtrekken naar Engeland waarna de Fransen gedwongen zouden zijn vrede te sluiten met Duitsland.
 

Overzicht van de Duitse linies eind maart 1918

Tot dusverre waren de Duitsers zeer succesvol geweest. Zij hadden de Britse en Franse troepen over grote afstanden teruggedreven. Zo werden de Britse linies bij de Somme in twee dagen tijd doorbroken en rukten de Duitsers 25 km op. Even leek het er op dat het geallieerde front zou splijten en het leek er zelfs op dat de Duitsers alsnog Parijs zouden bereiken.

Hoewel Duitsers onder leiding van Ludendorf de operatie tot in de puntjes hadden voorbereid, bleef een definitieve beslissing uit; na verloop van tijd werden de Duitsers teruggedrongen. In Duitsland en onder de fronttroepen begon de oorlogsmoeheid zich langzamerhand af te tekenen. In april was het nog niet zover. De Duitsers waren nog volop in de aanval en de geallieerden werden teruggedrongen. De slag bij Villers-Bretonneux zou een keerpunt vormen.

De Slag bij Villers-Bretonneux op 24 april 1918
Op woensdag 17 april opende de Duitse artillerie een zeven dagen durend bombardement (waarbij op hert laatst ook gasgranaten werden gebruikt) op het stadje en de omgeving van Villers-Bretonneux, waarbij talloze slachtoffers vielen onder de daar ingegraven Britse troepen. Een week later, op woensdag 24 april om 7.00 uur, openden vier Duitse infanteriedivisies onder een zwaar rookgordijn, gesteund door dertien A7V tanks, de aanval op Villers-Bretonneux.
 

Kennismaking met de Duitse tank: Sturmpanzerwagen A7V. De bemanning telde 18 koppen. Afmetingen: lengte 8 m, breedte 3,06 m, hoogte 3,3 m. Het gewicht was 34 ton. De bepantsering was 10 tot 30 mm dik. Bewapening: één 57 mm kanon en zes mitrailleurs. De voortbrenging geschiedde door twee 75 pk Daimler benzinemotoren. De topsnelheid op vaste ondergrond was 13 km/u - de actieradius 40 km. Het totale aantal geproduceerde A7V tanks bedroeg 20 stuks.

De verschijning van deze enorme Duitse A7V tanks zaaide grote verwarring en paniek onder de Britse verdedigers: zij waren er in het geheel niet op voorbereid dat de Duitsers eigen tanks in de strijd konden werpen. De Duitsers hadden voor zover bekend geen eigen tanks en tot voor kort waren zij geconfronteerd met hun eigen Mark IV tanks die bij voorgaande gevechten in Duitse handen waren gevallen (deze Britse tanks werden door de Duitsers ‘Beutepanzer’ genoemd) en daarna tegen de geallieerde troepen werden ingezet.

Deze ‘Beutepanzer’ waren bij voorgaande gevechten (o.a. bij de Slag bij Cambrai) in Duitse handen gevallen. Sommigen bijna onbeschadigd – en als ze beschadigd waren werden ze gebruikt om onderdelen uit te slopen. Uiteindelijk waren de Duitsers in staat om 60 (sommige bronnen noemen 50, 80 of zelfs 160) Mark IV tanks weer rijklaar te maken. Ze werden beschilderd met Duitse kentekens om verwarring te voorkomen.

Vele Britse militairen werden zonder pardon neer gemaaid door de machinegeweren van deze Duitse tanks, waarna de oprukkende Duitse infanterie de overlevenden uitschakelden of gevangen namen.

Om 10.00 uur die ochtend, drie uur na het begin van de aanval, was Villers-Bretonneux in Duitse handen. De A7V tanks, gevolgd door de Duitse infanterie, hadden de Britse linies over een breedte van 10 kilometer doorbroken en dreigden ook het volledig platgeschoten gehucht Cachy in te nemen.
 

Overzicht van het slagveld bij de aanval op Villers-Bretonneux

Het nieuws bereikte de Britse troepen die in het Bois l’Abbe gelegerd waren. Zij kregen als opdracht de tegenaanval in te zetten om tussen Cachy en Villers-Bretonneux de Duitse doorbraak tot elke prijs tot staan te brengen.

In de buurt van dit bos bevond zich een tankeenheid bestaande uit drie Mark IV tanks onder leiding van luitenant Frank Mitchell. Hij kreeg als opdracht de Britse infanterie te ondersteunen bij hun tegenaanval op de Duitsers die bedoeld was om de dreigende Duitse doorbraak tot staan te brengen.

Mitchell vertrok met zijn tanks in de richting van Cachy, een volkomen verwoest gehucht ten zuiden van Villers-Bretonneux. Vlak voor het vertrek had een Duitse gasaanval plaatsgevonden waardoor drie leden van zijn eigen tank waren uitgeschakeld. De bezetting van Mitchell’s tank bestond daardoor slechts uit vijf man in plaats van de gebruikelijk acht.

Voor het eerst een Britse tank tegenover een Duitse tank
Bij aankomst op het gevechtsterrein in de buurt van Cachy verscheen plotseling op driehonderd meter afstand een Duitse A7V tank in het zicht van Mitchell. Voor het eerst in de geschiedenis stond een Britse tank tegenover een Duitse tank die werd gevolgd door grote aantallen Duitse infanterie. Achter deze Duitse aanvalsgolven waren links en rechts nog twee van deze enorme Duitse A7V tanks te zien.

[Opmerking: nader onderzoek wees uit dat de voorste Duitse tank de A7V 529 was. De tank droeg de naam NIXE II en de tankcommandant was luitenant Wilhelm Biltz. Deze tank zou uiteindelijk verloren gaan bij Remis op 31 mei 1918. De tank werd later geborgen door de Amerikanen en overgebracht naar het Amerikaanse Aberdeen Proving Grounds Museum waar hij in 1942 tot schroot werd verwerkt.]

Mitchell’s tank (type ‘male’ tank met twee kanonnen en twee machinegeweren uitgerust) zigzagde naar de voorste Duitse tank en vuurde een schot af dat de tank niet raakte. Er volgde geen reactie van Duitse kant. Er werd nog een schot afgevuurd zonder de tank te raken en opnieuw volgde geen reactie.
 

Dit moet ongeveer het beeld zijn geweest van de oprukkende tankeenheid bestaande uit drie Mark IV tanks onder leiding van luitenant Frank Mitchell.

De tank van Mitchell werd daarna beschoten met de zware mitrailleur van de Duitse tank waarbij geen noemenswaardige schade werd aangericht. Mitchell trok opnieuw op maar doordat overal granaattrechter waren (‘we kept going up and down like a ship in a heavy sea’) raakte ook het derde schot de Duitse tank niet.

De twee andere tanks van Mitchell’s eenheid (type ‘female’ uitgerust met vijf mitrailleurs) waren inmiddels geraakt door Duits artillerievuur. Zij hadden grote gaten in hun zijkanten en waren genoodzaakt zich terug te trekken. Mitchell zag ook dat nabij gelegen Britse infanteristen met grote belangstelling naar het tankgevecht stonden te kijken. Hij kon zelfs op het nippertje voorkomen dat hij een loopgraaf inreed waar zich Britse infanteristen bevonden!

De Britse tank werd daarna opnieuw geraakt door een mitrailleurvuur van de Duitse tank waarbij een van de bemanningsleden werd uitgeschakeld doordat hij in beide bovenbenen werd geraakt. Hij werd verbonden en op de bodem van de tank gelegd.

Opmerking. De Duitse A7V tanks waren uitgerust met zware mitrailleurs die schoten met armour piercing munitie (AP-munitie). Dit is munitie (granaten) die in staat is het pantser van pantservoertuigen te doordringen. De Duitsers hadden deze zware munitie ontwikkeld als wapen tegen de Britse tanks en daarvoor o.a. ook een groot kaliber uitvoering ontwikkeld van het infanteriegeweer, met bijbehorende AP-munitie.

De Britse tank vuurde nog een vierde schot af dat terechtkwam voor de Duitse tank. Mitchell nam daarop het risico de tank tot staan te brengen om beter te kunnen richten. Het vijfde schot werd zorgvuldig gericht en raakte de toren van de Duitse tank die daarop tot stilstand kwam.

De Duitse A7V tank uitgeschakeld
Daarop werd nog een schot afgevuurd en opnieuw werd de tank geraakt. Daarna werd opnieuw zorgvuldig gericht en weer was het schot raak! De Duitse tank helde sterk over naar een zijde. ‘We had the monster knocked out’, zei Mitchell daar over later.

Hij zag hoe een deur openging en de Duitse bemanning het vege lijf probeerde te redden waarbij ze beschoten werden door de mitrailleur van Mitchell’s tank. Terzelfder tijd vuurde de boordschutter op de Duitse infanteristen die in grote getale de Britse tank naderden. Hierbij werden grote bressen in de Duitse rangen geslagen.
 

De strijd tussen een Duitse tank  en een Engelse tank 'Nach einer Englischen Darstellung'  weergegeven in Der Krieg 1914-19 in Wort und Bild.

De twee overgebleven Duitse A7V tanks kwamen steeds dichterbij. Als ze met hun tweeën het vuur zouden openen op de tank van Mitchell zou dat het einde betekenen van tank en bemanning. Mitchell liet een paar schoten op een van hen afvuren om de afstand te bepalen. Hierop de aarzelde de Duitse tank en trok zich daarna langzaam terug, even later gevolgd door de tweede Duitse tank.

De tank van Mitchell bleef alleen achter op het slagveld bij Cachy wat voor de Duitse artillerie reden was om het vuur te openen op de tank. Mitchell trok zich vervolgens terug, achtervolgd door een spoor van ontploffende granaten.

Op datzelfde moment verscheen er een Duits vliegtuig boven het slagveld dat een bom uitwierp die Mitchell’s tank aan de voorkant raakte waardoor de tank hoog werd opgetild en met een geweldige smak weer naar beneden klapte en vervolgens weggleed in een granaattrechter.
 

Franse troepen, elders bij een andere gevechtssituatie, bij een gekantelde Duitse A7V tank.

Tot overmaat van ramp sloeg ook nog de motor af waardoor de tank een gemakkelijk doelwit werd voor de Duitse artillerie. Maar met veel pijn en moeite kreeg de chauffeur de motor weer aan de praat en kon de tank uit de trechter klimmen om zijn weg vervolgen.

Op dat moment zag Mitchell dat de Duitse infanterie zich opnieuw formeerde om in de aanval te gaan. Tegelijkertijd verschenen er een compagnie van zeven Britse Whippet tanks die waren gewaarschuwd door een piloot van een verkenningsvliegtuig die twee bataljons Duitse troepen had waargenomen.

De inzet van Whippet tanks
Deze zeven Whippets, de nieuwe lichtste en snelste tanks van dat moment, kwamen naast elkaar rijdend met 20 meter tussenruimte, op hoge snelheid aanrijden over het licht golvende land dat zich goed leende voor een tankaanval. De Duitsers waren niet bedacht op deze snelle machines en werden, opeengehoopt in hun aanvalsposities, volledig verrast door deze aanval.
 

Voorbeeld van een Whippet tank (officieel: Medium Tank Mark A) Met dit type tank werd de Duitse infanterieaanval tot staan gebracht.  Enige gegevens over de Whippet tank (een ‘cavalry type tank’): De afmetingen van de Whippet waren: lengte 610 cm., breedte 262 cm., hoogte 274 cm. Het gewicht van de Whippet was bijna 14 ton. De tank had pantserbeplating variërend van 5 tot 14 mm dikte, een maximumsnelheid (op een verharde ondergrond) van ongeveer 13 km/u. De actieradius was 120 km. De tank werd aangedreven door twee viercilinder Tylor benzinemotoren van 45 pk die ook in gebruik waren bij de Londense dubbeldekkers. De aandrijving door twee motoren maakte de Whippet trouwens zeer lastig manoeuvreerbaar.

Wat toen volgde was een ware massaslachting. De Whippets reden al vurend uit hun mitrailleurs, in op de Duitse troepen en vermorzelden alles wat op hun weg kwam. Duitsers die dekking zochten in granaattrechters werden geplet onder de rupsbanden als de Whippet tanks over hun heenreden.

Aan de andere kant van het terrein gekomen keerden ze weer terug, nogmaals alles verwoestend wat ze tegenkwamen. Hun rupsbanden waren hierna letterlijk ‘covered in blood and human remains’. Naar Britse telling vonden vierhonderd Duitsers hier de dood.

Mitchell zelf zei daarover: ‘Their work was soon over. They had nipped an attack in the bud, but only three, their tracks dripping with blood, came back out of the seven; the other four were left burning out there in front. Their crews could not hope to be made prisoners after such slaughter’.

[Opmerking: Mitchell vergist zich hier: officiële bronnen noemen een verlies van slechts één Whippet tank bij deze aanval. Deze zou, naar wordt verteld, buiten gevecht zou zijn gesteld door een Duitse A7V tank. Dat zou dan het tweede tank-tegen-tank gevecht uit de militaire geschiedenis zijn.]
 

Volgens Bryan Cooper (in Tank Battles of World War 1) zou dit de Whippet zijn die door een Duitse A7V tank vernietigd zou zijn bij het tweede tank tegen tankgevecht uit de geschiedenis. Iemand meldde mij dat dit onjuist zou zijn: het hierboven getoonde voertuig zou het eerste gemechaniseerde artillerievoertuig uit de geschiedenis zijn: de Gun Carrier Mark I.

De terugtocht van luitenant Mitchell
Mitchell besloot daarop tot de terugtocht. Hierbij ontmoette de tank nogmaals een Duitse A7V-tank. De boordschutter aan het linkerkanon opende het vuur dat beantwoord werd met een drietal schoten uit de Duitse tank. Plotseling hoorden ze een vreselijke knal. Het bleek dat een van rupsbanden was geraakt waardoor de tank onbestuurbaar was geworden.

De Britse tank vuurde nog een paar salvo’s af in de richting van Villers-Bretonneux waarna de tank werd verlaten. Het gewonde bemanningslid werd teruggedragen op de rug van een van zijn kameraden.

De bemanning van Mitchell’s tank slaagde erin te ontkomen waarbij hevig op hen werd geschoten. Ongedeerd wisten ze de Britse linies te bereiken. De eerste-tank-tegen-tank veldslag uit de militaire geschiedenis was hierbij ten einde gekomen.

Na het terugtocht van de Duitse tanks en de aanval van de Whippet tanks waren de Duitsers zo gedemoraliseerd dat de aanval op Cachy niet verder werd doorgezet. Diezelfde avond en de daarop volgende dag (25 april 1918) werd het stadje Villers-Bretonneux na hevige gevechten heroverd door Australische troepen van de 13e en 15e Brigade, die de plaats daarna niet meer werd uit handen gaven. De grote Duitse aanval op Arras en Amiens was daarmee tot stilstand gebracht.
 

Vlakbij de plaats waar het tank tegen tankgevecht plaatsvond staat dit monument

Er zouden nog meer geallieerde aanvallen volgen waardoor de Duitsers, die een steeds groter gebrek kregen aan munitie, voedsel, uitrusting en manschappen, steeds verder werden teruggedreven.  Op 18 augustus 1918 lanceerden de geallieerden een beslissende slag bij Amiens waarbij 700 tanks werden ingezet. Deze dag werd door de Duitse opperbevelhebber Ludendorff een 'Zwarte Dag' genoemd voor het Duitse Leger.

 Literatuur
▬ Bryan Cooper - Tank battles of World War 1
▬ 14 -18 De Eerste Wereldoorlog - diverse artikelen
▬ David Fletcher - Tanks and Trenches
▬ Peter Pederson - Villers Bretonneux (Battleground Europe)
▬ F. Mitchell, M.C. -  When Tank Fought Tank (Website: FirstWorldWar)