Een ooggetuige: 'wie dekking zoekt in een granaattrechter valt bovenop glibberige, in ontbinding verkerende lijken en moet met stinkende handen en stinkende kleding verder'.

Een ooggetuige vertelt: 'in het trommelvuur bestaat geen dapperheid meer: alleen maar zenuwen, zenuwen, zenuwen. Als iemand dagenlang aan zulke beproevingen wordt blootgesteld is hij niets meer waard als aanvaller of verdediger'.

Woensdag - 23 augustus  In het hoofdkwartier te Stenay wordt het bericht ontvangen dat generaal Knobelsdorf wordt afgelost. Hij wordt verantwoordelijk gesteld voor het mislukte Verdun-offensief dat op een nederlaag dreigt uit te lopen. Ook de kritiek op opperbevelhebber Falkenhayn neemt toe. Hij wordt verantwoordelijk gesteld voor het feit dat de Verdun-slag, die de Fransen moest laten doodbloeden, een vleesmolen is geworden, die ook Duitse troepen en artillerie vermaalt, waardoor alle offensieve mogelijkheden verloren zijn gegaan. 

Als op zondag 27 augustus blijkt dat Roemenië zich aansluit bij de geallieerden in plaats van neutraal te blijven, ontstaat er een crisissituatie bij het Duitse oppercommando te Charleville-Mèzieres. De Duitse Keizer besluit dat Ludendorff en Von Hindenburg, die hun waarde hebben bewezen aan het oostelijk front, de nieuwe opperbevelhebbers moeten worden en dat Falkenhayn naar Roemenië wordt overgeplaatst.

De eerste maatregel van generaal Ludendorff, op aandringen van de Kroonprins, is het beëindigen van de Duitse gevechtsactiviteiten bij Verdun, maar de ingenomen linies mogen niet worden opgegeven. De Fransen denken nog lang niet aan het stopzetten van de strijd. Zij blijven aanvallen uitvoeren op de Duitse stellingen die vaak slecht verdedigbaar zijn en daardoor de Duitsers grotere verliezen opleveren dan de Fransen.

De Franse de legerleiding is vastbesloten de Duitsers definitief terug te slaan. De grote aanval wordt minutieus voorbereid. De rechter Maasoever verandert in een enorme bouwput: wegen worden aangelegd, artilleriestellingen worden gebouwd en er worden grote munitievoorraden opgeslagen. Generaal Mangin heeft acht divisies beschikbaar die in het achterland worden getraind in een nagebootst slagveld compleet met forten. Generaal Nivelle ontwikkelt een nieuwe artillerietactiek: het voortkruipend vuurscherm (Engels: creeping barrage). Hierbij rukt de infanterie op vlak achter het dichte artillerievuur dat met sprongen van 100 meter per vier minuten naar voren wordt verlegd. Aanvalstroepen en granaatvuur bereiken dan bijna gelijktijdig de vijandelijke linies waar de verdediging dan niet meer de tijd krijgt uit hun bunkers tevoorschijn te komen. Deze nieuwe methode vereist een optimale coördinatie tussen artillerie en infanterie; hiertoe wordt een speciaal ondergronds telefoonnet aangelegd. Ook krijgt Nivelle de beschikking over twee 400 mm Creusot-Schneider kanonnen met een zeer groot doordringend vermogen. Zij staan 6 kilometer achter Verdun op rails geplaatst en moeten de forten onder vuur nemen.

De val van fort Douaumont en fort Vaux

Zaterdag - 21 oktober   De Franse aanval begint met een bombardement met veel zwaar kaliber over een frontbreedte van 7 kilometer. Tegelijkertijd wordt fort Douaumont beschoten met de nieuwe 400 mm kanonnen; het vuur wordt geleid vanuit een verkenningsvliegtuig dat boven het fort cirkelt.

De volgende dag zwijgt plotseling de Franse artillerie. De Duitsers verwachten de aanval en hun batterijen beginnen te schieten en verraden zo hun posities. Er komt echter geen aanval. De Fransen hervatten het bombardement en zien kans 70 van de 158 Duitse batterijen uit te schakelen.

Maandag - 23 oktober   De beide Creusot-Schneider kanonnen beginnen opnieuw te vuren op fort Douaumont. Twee voltreffers dringen door tot in het binnenste van het fort en richten grote schade aan. Het licht valt uit, de tweede voltreffer doodt in het lazaret alle aanwezigen en er ontstaat brand. Daarna volgen nog meer voltreffers waaronder ook met gasgranaten. Er zijn veel gewonden en gasslachtoffers en er ontstaat paniek. De commandant besluit het fort te ontruimen. Een kleine Duitse bezettingsmacht blijft in het fort achter onder leiding van kapitein Soltau. Op zijn verzoek om versterkingen te sturen wordt niet gereageerd en omdat hij het fort met een handvol soldaten niet kan verdedigen besluit ook hij het fort te ontruimen. Onder de eerste groep die het fort verliet, bevond zich kapitein Prollius die besluit terug te keren naar het fort, omdat hij het onjuist acht dat het zonder slag of stoot in Franse handen zal vallen. Bij nadere inspectie blijkt het fort weer gasvrij en de branden lijken bedwongen. Met niet meer dan een twintigtal bijeengeraapte manschappen besluit hij het fort weer te bemannen.

Dinsdag - 24 oktober 12.00 uur   De Franse aanvallers komen in actie, ondanks het feit dat er op het slagveld een dikke mist hangt. Het systeem van het voortkruipend vuurscherm werkt uitstekend; de afstemming tussen infanterie en artillerie blijkt perfect en het Duitse front wordt opgerold. Fleury en het Bois de Chapitre worden ingenomen; de Thiaumont-fortificatie en fort Douaumont worden bereikt. Hier en daar houden de Duitsers stand o.a. bij Haudromont met behulp van strategisch geplaatste mitrailleurnesten. De inname van fort Douaumont wordt toevertrouwd aan het Regiment d'Infanterie Coloniale du Maroc onder leiding van majoor Nicolaï. Na een korte schermutseling besluit kapitein Prollius het fort over te dragen aan majoor Nicaloï. De Duitsers verliezen zodoende hun belangrijkste steunpunt aan het Verdun-front.

(Noot: er worden in deze dagen vlak voor de Franse aanval 240.000 granaten per dag afgeschoten; op een 'gewone dag' is dit aantal 100.000. In de afgelopen 7 maanden hebben de Fransen naar schatting 23.000.000 granaten gebruikt.)

De Duitse linkervleugel biedt veel tegenstand in de linie tussen fort Vaux en het Bois de Fumin waar de Franse regimenten grote verliezen moeten incasseren. Pas laat in de avond wordt het verzet opgegeven. Vele Duitsers geven zich over en verdwijnen in gevangenschap. Fort Vaux is nu het volgende aanvalsdoel van de Fransen.

Woensdag - 25 oktober   Fort Vaux wordt aangevallen. De eerste Franse aanvalsgolf wordt door het Duitse mitrailleurvuur neergemaaid. De Franse leiding laat zonder mededogen nog twee aanvallen uitvoeren zonder enige artilleriesteun en weer bezwijken de Fransen in het moordende mitrailleurvuur. Het hele gevechtsterrein is bedekt met naar schatting 800 tot 1.000 doden; het aantal gewonden is niet te tellen. Er wordt zelfs, een grote uitzondering, een gevechtspauze ingelast om de doden te bergen en de gewonden te verzorgen (Bron: Werth blz. 342). De aanvallen op fort Vaux worden hierna gestaakt.

Het blijkt dat het fort bij een nieuwe Franse aanval vanuit het Bois de la Caillette afgesneden zal worden van de Duitse frontlinie die bij Hardoumont wordt aangelegd. Voor het eerst komt aan Duitse zijde het begrip 'strategische terugtocht' ter sprake; een begrip dat voordien onbespreekbaar was. Generaal Ludendorff is een voorstander van het terugtrekken van troepen uit frontsituaties die geen strategisch belang meer hebben om zodoende onnodig verliezen te voorkomen. Besloten wordt fort Vaux te ontruimen en op te blazen. Op 2 november 12.00 uur begint het garnizoen de afmars en om 13.30 uur komen de springladingen tot ontploffing.

(Noot: Pas op vrijdag 3 november betreden de Fransen de restanten van het fort; ze hebben via de Duitse radio gehoord dat het fort ontruimd is. Bron: Werth blz. 344).

Na de val van fort Vaux blijft het meerdere weken stil aan het front. Generaal Nivelle is inmiddels benoemd tot opperbevelhebber van het Franse leger en generaal Mangin tot opperbevelhebber van het Verdun-front. Mangin besluit nog één aanval uit te voeren die de Duitsers moet terugdringen tot de eigen uitgangsstellingen van februari 1916.

Maandag - 11 december   De Franse beschieting begint weer in volle hevigheid en op woensdag 13 december komt het vuurscherm weer in beweging. De Duitsers geven zich nog steeds niet gewonnen; de Franse verliezen zijn groot maar uiteindelijk breekt het front: Bezonvaux, het Bois de Hassoule, het Bois de Chauffour en Louvemont worden veroverd door de Franse troepen.

Inderhaast aangevoerde Duitse versterkingen houden stand in een linie die bestaat uit met elkaar verbonden granaattrechters waarin de Duitsers, rillend van de vrieskou, tot over de knieën in het water staan.

Zondag - 19 december   De Duitse legerleiding komt tot de conclusie dat er een volledige nederlaag is geleden bij Verdun. In deze laatste periode hebben meer dan 11.000 Duitse soldaten en officieren zich overgegeven; daarbij kwamen ze vaak hun onderkomens niet meer uit om te vechten. Het Duitse leger is definitief teruggeworpen in zijn oorspronkelijke stellingen.

De Slag bij Verdun is ten einde gekomen.


 terug naar de Slag bij Verdun pagina