|
|
Eerste Wereldoorlog geen argument voor Afghanistan -
Mient Jan Faber en de arrogante terreur van de
moraliteit
door Leo van
Bergen
|
|
In de Volkskrant van zaterdag 27
oktober 2007 publiceerde Mient Jan Faber, tezamen met
een VU-studente, een artikel waarin hij om diverse
redenen – 'het is moreel de enig juiste' en 'een oorlog
voer je om te winnen, wat ook kan als Nederland
psychologisch goed op zo’n oorlog wordt voorbereid' –
aangaf voor verlenging van de Afghanistan missie te
zijn.
Bovendien zou de Eerste Wereldoorlog hebben bewezen dat
dat inderdaad de beste optie is, want die werd door de
beter voorbereide Fransen gewonnen.
Leo van Bergen diende hem van repliek met een stuk dat
helaas niet door de Forum-redactie werd geplaatst. Bij
deze alsnog op deze website. |
|
Er is minimaal één mensenslag
nog gevaarlijker dan corrupte politici, amorele
wapenfabrikanten of –handelaren of strijdlustige
generaals en dat is het mensenslag dat vanwege moraal
(of mensenrechten of volksgezondheid) ‘ten oorlog’
roept.
Het is toch frappant dat in dezelfde krant als waarin
Seymour Hersh nogmaals onderstreept dat oorlog
onverenigbaar is met moreel handelen en handhaving van
de mensenrechten - dat oorlog zelfs zozeer als vanzelf
tot amoreel handelen en mensenrechtenschending leidt dat
hij in feite zelf als amoreel of mensenrechtenschending
moet worden gezien – een pleidooi is te vinden tot
verlenging van de strijd in Afghanistan omdat dat moreel
gezien de enige optie zou zijn.
Er is dan ook het nodige op te merken bij en aan te
merken op het stuk van VU-hoogleraar Faber en student
(waarin?) Veninga. Zo wordt er (van ‘embedded’
gesproken) gewezen op onze secretaris-generaal van de
NAVO die filmpjes in bezit heeft van gruwelijkheden
uitgevoerd door de Taliban, zo afschuwwekkend dat bij
vrijgave de Nederlandse bevolking meteen in zijn geheel
de kant van de NAVO zou kiezen. Ik heb geen enkele
twijfel over de gruwelijkheid van de Taliban, maar
behalve dat dergelijke filmpjes ook de kreet ‘wegwezen
daar’ kunnen versterken, zullen ook de Taliban of Al
Qaida filmpjes in bezit hebben met gruwelijkheden
uitgevoerd door soldaten afkomstig uit de NAVO-landen.
Sterker: die filmpjes hebben we zelf en we hebben ze ook
al gezien.
Volgens Faber en Veninga is ‘weggaan met de staart
tussen de benen (…) vernederend, een overgave’. Dat kan
zo zijn, maar dat wil niet zeggen dat het op een bepaald
moment niet toch het verstandigste besluit kan zijn,
simpelweg omdat blijven doorvechten alleen maar een
vermeerdering van ellende tot gevolg zal hebben. Soms
moet je ook als militair je verlies kunnen nemen.
En zeker: oorlog voer je om te winnen, maar juist daarom
is het een van de oudste militaire wijsheden (dit is
geen contradictie) dat je alleen tot het voeren van
oorlog over moet gaan als je zeker bent van de
overwinning; een wijsheid die helaas maar al te vaak in
de wind is geslagen.
Maar het bontst maken ze het toch wel als ze ‘de
geschiedenis’ erbij halen om hun morele standpunt te
versterken. Dé geschiedenis? Nee, nota bene de Eerste
Wereldoorlog; de oorlog zogenaamd gevoerd ‘to end all
wars’ en zeker de oorlog die voor het eerst in de
geschiedenis tot een massaal gedeeld ‘Dit nooit weer!!’
heeft geleid.
Faber en Veninga blazen in feite twee door zo’n beetje
alle historici met enig verstand van Eerste
Wereldoorlog-zaken tot mythe bestempelde verhalen nieuw
leven in: het oorlogsenthousiasme van 1914 en de
‘Dolchstoss’ van 1918. De Fransen zouden psychologisch
beter op de oorlog zijn voorbereid, meer gemotiveerd om
hem te voeren en daarmee te winnen, en het Duitse
thuisfront was niet meer van zins het ongeslagen Duitse
leger te steunen. Onzin.
De Duitsers zijn alleen maar niet verslagen omdat ze net
op tijd (kort voordat de eerste vijandelijke troepen
Duits grondgebied zouden gaan betreden) de vlag streken.
Niet zozeer het moreel was geknakt als wel al het
overige (de economie, de voedselsituatie, de hoeveelheid
manschappen etcetera). Als ze hadden doorgevochten,
zouden ze in de pan zijn gehakt – miljoenen doden aan
zowel eigen als geallieerde kant verder. Zo bezien is de
Duitse overgave in 1918 eerder een pleidooi tot wegwezen
uit Aghanistan.
En nee: de Fransen zouden aan die verpletterende
nederlaag slechts een kleine bijdrage hebben geleverd.
Die waren sinds de muiterij van 1917 niet meer tot
aanvallen bereid (of zelfs maar in staat), maar
beperkten zich voornamelijk tot verdedigen van eigen
huis en haard. De opmars vanaf medio 1918 was
grotendeels het werk van Engels sprekende soldaten.
En ook aan het begin van de oorlog waren de Fransen
zeker niet beter gemotiveerd dan de Duitsers om de
oorlog aan te vangen (zonder enorme motivatie van de
soldaten zou het Duitse Schlieffen-plan zelfs fysiek
onmogelijk uit te voeren zijn geweest). Voor de Franse
(en Duitse) boeren – het merendeel van de bevolking –
was de oorlog een ramp. En ja: de oorlog van 1870-71 had
kwaad bloed gezet bij de Fransen en natuurlijk moest
Elzas-Lotharingen terug, maar massaal het leven laten
voor de daar wonende halve Duitsers? Dat was toch een
brug te ver.
Faber en Veninga zouden er goed aan doen eens wat
colleges te volgen van hun goed aangeschreven
VU-collega’s van de afdeling geschiedenis. Dan zouden
zij leren dat de Europese situatie in 1914 en 1918 veel
te complex was om in te kunnen en te mogen zetten voor
hun standpunt. Maar dat zal wel wishfull thinking zijn.
Argumenten slaan immers altijd stuk op het schild van de
moraliteit.
Leo van Bergen - email: l.vanbergen@vumc.nl
Medisch-historicus van het VUmc, afdeling Metamedica.
Schrijver van Zacht en Eervol. Lijden en sterven in een
Grote Oorlog. |
|
|
