naar homepagina





Nieuwe boeken over de Eerste Wereldoorlog

Tweedehands WOI boeken: Boekwinkeltje Niemandsland

Zie ook: Nieuw verschenen geschiedenisboeken

Bestel direct online!

 


Slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog

Statistieken over doden, gewonden, krijgsgevangenen en vermisten
Statistieken over oorlogskosten, aantallen gemobiliseerden en kosten per gemobiliseerde

Statistieken over gemobiliseerden, gesneuvelden en percentages gesneuvelden


Het lijkt bijna onmogelijk een schatting te maken van het aantal slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Dit komt omdat er slechts weinig betrouwbare statistieken beschikbaar zijn; veel statistisch cijfermateriaal is vervuild door dubbeltellingen, onnauwkeurige administratie, onjuiste samenvoegingen en/of onnauwkeurigheden bij de rubricering van het verwerkte cijfermateriaal. In Duitsland werden lichtgewonden bijvoorbeeld niet in de statistieken opgenomen maar in Groot-Brittannië weer wel. 

Wie meer wil weten over de verschillende dodentallen uit de Eerste Wereldoorlog die in de literatuur worden genoemd, zou moeten kijken op de website
Source List and Detailed Death Tolls for the Primary Megadeaths of the Twentieth Century

Het statistisch materiaal komt voor een groot deel uit het boek van Niall Ferguson: 'The Pity of War' en dit lijkt, gezien zijn argumentatie en geraadpleegde bronnen, de meest aannemelijke cijfers te bieden. 

De hieronder genoemde, bijna niet voor te stellen aantallen slachtoffers moeten toch weer gerelativeerd worden. De historicus Johan Huizinga noemde in 1945 de 20e eeuw al de 'bitterste aller eeuwen'. Aan het einde van die eeuw blijken meer dan 170.000.000 (honderdzeventig miljoen) mensen vermoord te zijn door hun eigen regeringen. 

Als gevolg van oorlogshandelingen tegen gewapende tegenstanders blijken 34.000.000 (vierendertig miljoen) mensen om het leven gekomen te zijn. Er zijn dus in de afgelopen eeuw vijfmaal zoveel weerloze mensen van staatswege omgebracht dan er door gericht militair ingrijpen gesneuveld zijn (
voor meer gegevens klik hier). 

De onderstaande tabellen beperken zich tot de Eerste Wereldoorlog: 

Tabel 1 Totaal aantal militaire slachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog
totaal aantal militaire slachtoffers bij de Geallieerden
totaal aantal militaire slachtoffers bij de Centralen
totaal aantal militaire slachtoffers in de Eerste Wereldoorlog


Tabel 2  De kosten van het doden ('The costs of killing')
totale oorlogskosten
totale oorlogskosten van de Geallieerden
totale oorlogskosten van de Centralen
oorlogskosten gemiddeld per gemobiliseerde
 

Tabel 3  Gesneuvelden in procenten van de aantallen gemobiliseerden 
totaal aantal gemobiliseerden
totaal aantal gesneuvelden
aantal gesneuvelden in procenten van het aantal gemobiliseerden

  Tabel 1  Totaal aantal militaire slachtoffers Eerste Wereldoorlog
 
  Totaal aantal militaire slachtoffers bij de Geallieerden
  Officiële  dodencijfer (1) Herziene dodencijfers Aantal POW  einde oorlog Aantallen gewonden Totaal
  slachtoffers
Frankrijk 1.345.300 1.398.000 446.300 4.266.000 (3) 6.110.300
België 13.716 36.000 (2) 10.203 44.686  90.889
Italië 460.000 578.000 530.000 947.000 2.055.000
Portugal 7.222 7.000 12.318 13.751 33.069
Groot-Brittannië 4) 702.410   723.000 5) 170.389 1.662.625 2.556.014
Britse Empire 205.961 198.000 21.263  427.587 646.850
Roemenië      335.706 250.000 80.000 120.000 450.000
Servië  45.000 278.000 70.423 133.148 481.571
Griekenland 5.000 26.000 1.000 21.000 48.000
Rusland 1.700.000 1.811.000 3.500.000 1.450.000 6.761.000
Verenigde Staten 115.660 114.000 4.480 205.690 324.170
Geallieerden totaal 4.935.975 5.419.000 4.846.376 9.291.487 19.556.863
 
  Totaal aantal militaire slachtoffers bij de Centralen 
Bulgarije 87.500 88.000 10.623 152.390 251.013
Duitsland 1.676.696 2.037.000 617.922 4.207.028 6.861.950
Oostenrijk-
Hongarije
1.200.000 1.100.000 2.200.000 3.620.000 6.920.000
Turkije 325.000 804.000 250.000  400.000 1.454.000
Centralen totaal 3.289.196 4.029.000 3.078.545 8.379.418 15.486.963
 
Totaal aantal militaire slachtoffers in de Eerste Wereldoorlog
Totaal Geallieerden  4.935.975 5.419.000 4.846.376 9.291.487 19.556.863
Totaal Centralen 3.289.196 4.029.000 3.078.545 8.379.418 15.486.963
Totaal WOI 8.225.171 9.448.000 7.924.921 17.670.905 35.043.826
Bron: Niall Ferguson – Pity of War - Tabel 32 (pagina 295)
1) Bron: War Office - Statistics of the Military Effort of the British Empire (uitgave 1922)
2) Het aantal Belgische gesneuvelden in de Eerste Wereldoorlog ligt volgens meerdere bronnen tussen de 10.000  en 40.000. Patrick De Wolf verricht al lange tijd onderzoek naar het werkelijk aantal Belgische oorlogsdoden. Zijn schatting is, onder dankzegging mijnerzijds, in deze tabel overgenomen. Voor verdere bijzonderheden verwijs ik
naar zijn toelichting en zijn website (MW).
3) Ferguson noemde hier oorspronkelijk een aantal van 2.000.000. Dit is beslist onjuist: algemeen wordt uitgegaan van een aantal van 4.266.000 gewonden. Ook hier heeft een hertelling plaats gevonden van de desbetreffende rijen en kolommen (MW).
4) Nog even voor alle zekerheid: 
Groot-Brittannië bestaat uit Engeland, Schotland en Wales
United Kingdom bestaat uit Groot-Brittannië en Noord Ierland
5) In J. Winter - The Great War and the British People is een tabel opgenomen waarin de leeftijdsopbouw van de Britse verliezen is weergegeven. Ik heb daar zelf de cumulatieve verliezen per leeftijdscategorie aan toegevoegd: bijna 50% van de Britse verliezen vond plaats in de leeftijdsgroep van 16 tot en met 24 jaar. 
 
Leeftijdsopbouw van de Britse verliezen tussen 1914 en 1918
Leeftijd op datum van sneuvelen Percentage 
van het totaal
Totaal
aantal
Percentage 
cumulatief
Aantal cumulatief
16-19 11.76 85.000 11.76 85.000
20-24 37.15 268.515 48.91 353.515
25-29 22.31 161.253 71.22 514.768
30-35 15.17 109.646 86.39 624.414
35-39 9.18  66.352 95.57 690.766
40-44 3.07 22.189 98.64 712.955
45-49 0.94 6.794 99.58 719.749
50+ 0.42 3.036 100.00 722.785
------ ------  722.785 ------ ------

Opmerkingen bij tabel 1: 
- De dodencijfers omvatten ook doden als gevolg van ziekten, waardoor de totaalcijfers
  aanzienlijk  worden beïnvloed vooral voor de meer perifere oorlogsgebieden. 
- Bij Portugal zijn geen aantallen opgenomen voor Mozambique en Angola.
- De Griekse POW-cijfers bevatten ook de vermisten en zijn daarom te hoog. 

Door Niall Ferguson geraadpleegde literatuur:
- War Office - Statistics of the Military Effort of the British Empire (pp. 237 en 352-357); 
- John Terraine - The Smoke and the Fire (p. 44); 
- J. Winter - The Great War and the British people (p. 75)


Tabel 2  De kosten van het doden: de totale oorlogskosten
                   en oorlogskosten in dollars per gemobiliseerde
  Totaal bedragen oorlogskosten ($$) Aantal
gemobiliseerden
Kosten per
gemobiliseerde ($$)
Groot-Brittannië 
inclusief Britse Empire
  49.600.000.000  8.905.000 5.570
Frankrijk   28.200.000.000   8.300.000 3.398
Rusland   16.500.000.000   12.000.000 1.375
Italië   14.700.000.000    5.615.000 2.618
Verenigde Staten   56.200.000.000   4.355.000 12.905
Andere landen 1)     2.000.000.000   2.904.000    689
Geallieerden totaal  147.000.000.000

 42.079.000

3.494
Geallieerden zonder
de Verenigde Staten
90.800.000.000 37.724.000 2.407
Duitsland    47.000.000.000    11.000.000 4.273
Oostenrijk-Hongarije    15.400.000.000    7.800.000 1.974
Bulgarije en Turkije     1.100.000.000    4.050.000 272
Centralen totaal    61.500.000.000

22.850.000

2.692
Totaal WOI 208.500.000.000

64.929.000

3.211
1) België + Portugal + Roemenië + Servië + Griekenland
Bron: Niall Ferguson – Pity of War - Tabel 41 (pagina 337) voor de bedragen in de linkerkolom. De door Niall Ferguson geraadpleegde bronnen zijn: 
- G. Hardach - First World War (p. 155) en
- J. Winter -
The Great War and the British people (p. 75) 
De aantallen gemobiliseerden zijn ontleend aan: 
David Burg - Almanac of World War I (University of Kentucky - 1998)
Toelichting bij tabel 2 

Opmerkelijk is de invloed van de Verenigde Staten op de oorlogskosten die dan moeten worden geïnterpreteerd als investeringen in gevechtskracht. De Verenigde Staten was aan het begin van de 20e eeuw ongetwijfeld zwaar onderschatte staat hoewel het Amerikaanse Bruto Nationale Product (BNP) driemaal zo groot was als dat van Duitsland! En de Amerikaanse economie produceerde meer dan Engeland, Frankrijk en Duitsland samen. De Verenigde Staten lagen geografisch ver bij Europa vandaan en gaven minder dan een procent van hun BNP uit aan bewapening, waardoor zij vanuit Europees perspectief als machtsfactor te verwaarlozen waren. Amerika beschikte echter (ook toen al) over een enorm potentieel aan mensen en middelen die inzetbaar waren toen Amerika de oorlog verklaarde aan Duitsland. (Zie hiervoor de tekst van de oorlogsverklaring van president Wilson.)

Nadat Amerika in 1917 betrokken raakte bij de oorlog konden zij door hun investeringen en mankracht de balans laten doorslaan ten voordele van de Geallieerden. Dit was vooral het geval na het laatste Duitse offensief  ('Friedensturm') op 15 juli 1918 waarbij de Duitsers aanvankelijk de Franse en Britse troepen over de hele frontbreedte terugdreven tot Amiens. 
Na het tot stilstand komen van dit laatste Duitse offensief (door gebrek materiaal en reserves en te lange aanvoerlijnen) kon, mede door de inzet van de Amerikaanse troepen Duitsland worden teruggedrongen wat op 11 november 1918 leidde tot de wapenstilstand. 

Ook belangrijk is te weten dat de Verenigde Staten aan Engeland en Frankrijk grote bedragen hadden geleend ter financiering van hun aankopen voor oorlogsmaterieel en voedsel in Amerika. Beweerd wordt wel dat Amerika bij de oorlog betrokken is geraakt omdat men daar vreesde dat de Geallieerden de oorlog zouden kunnen verliezen en dat de Verenigde Staten in dat geval hun leningen nooit terugbetaald zouden krijgen. 

Een van de redenen dat Duitsland in het laatst van de oorlog een wapenstilstand werd geweigerd was dat men aan Geallieerde zijde eerst herstelbetalingen zou kunnen eisen als Duitsland de oorlog zou verliezen. Bij de Vrede van Versailles werd Duitsland  verantwoordelijk gesteld voor veroorzaken van de oorlog. Om die reden werden er herstelbetalingen opgelegd aan Duitsland. De Vrede van Versailles, die op deze manier aan Duitsland werd opgelegd, wordt daarom wel gezien als een van de belangrijkste oorzaken van het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog. 

  Tabel 3  Gesneuvelden in procenten van de gemobiliseerden
  Totaal gemobiliseerden Totaal gesneuvelden In procenten
Groot-Brittannië 8.905.000 723.000 10.34%
Britse Empire 198.000
Frankrijk   8.300.000 1.398.000 16.84% 2)
België 267.000 10.000 3.75%
Rusland 12.000.000 1.811.000 15.09%
Italië 5.615.000 578.000 10.29%
Verenigde Staten 4.355.000 114.000   2.62% 3)
Andere landen 1) 2.637.000 589.000 20.63% 2)
Geallieerden totaal 42.079.000

5.421.000

12.88%
Duitsland 11.000.000 2.037.000 18.52% 2)
Oostenrijk-Hongarije 7.800.000 1.100.000 14.10%
Bulgarije en Turkije 4.050.000 892.000 22.03%
Centralen totaal 22.850.000 4.029.000 17.63%
Totaal WOI 64.929.000 9.450.000 14.55%
1) Portugal + Roemenië + Servië + Griekenland

2) Opmerkelijk zijn de afwijkend hoge percentages voor Frankrijk en Duitsland. Beide landen hebben dan ook zwaar geleden onder de oorlog. Bij de overige landen (Roemenië + Servië + Griekenland en Bulgarije + Turkije) zien we ook hoge verliescijfers die vooral veroorzaakt werden door de slechte geneeskundige voorzieningen, vooral bij de Balkanlanden. 

3) Het percentage voor de Verenigde Staten lijkt bijzonder laag maar dat is verklaarbaar  omdat de Amerikaanse troepen pas in juni 1918 inzetbaar werd geacht voor de gevechten in de frontlijn. Tussen maart en november 1918 hebben in totaal 221.000 man Amerikaanse troepen daadwerkelijk aan de strijd deelgenomen (bron: Jan Schulten - Het Amerikaanse leger in de Eerste Wereldoorlog in De Grote Oorlog - Kroniek 1914-1918 blz. 288). 
Generaal Jack Pershing, opperbevelhebber van de Amerikaanse strijdkrachten, heeft altijd geweigerd zijn troepen af te staan als versterkingen voor de Franse en Britse troepen. Dit tot grote ergernis van de betrokken bevelhebbers. Naar verhouding zijn de Amerikaanse verliezen zelfs aan de hoge kant: hun onervarenheid als operationele eenheid heeft toch veel slachtoffers geëist. 

Volgens een schatting genoemd door de auteur Richard Evans in Het Derde Rijk - Deel I Opkomst (blz 195-196) zou er gemiddeld in Duitsland 1 dode per 35 inwoners gevallen zijn. Dit was bijna tweemaal het relatieve aantal gesneuvelden in Groot-Brittannië, waar 1 soldaat op 66 inwoners het leven verloor en bijna driemaal zoveel als in Rusland waar men 1 gesneuvelde telde op 111 inwoners. (Ter zijde: Frankrijk telde 1 dode per 29 inwoners. Evans noemt dit cijfer niet. MW) Aan het einde van de oorlog telde Duitsland meer dan een half miljoen oorlogsweduwen en een miljoen kinderen hadden geen vader meer. 
In 1926 betaalde de Duitse overheid pensioenen aan bijna 800.000 oorlogsinvaliden en 360.000 oorlogsweduwen en ondersteunde meer dan 900.000 vaderloze kinderen en wezen. De uitbetalingen van deze pensioenen en de herstelbetalingen vormden een bijna ondragelijke financiële last in het verarmde en door economische crises geteisterde naoorlogse Duitsland.


Verantwoording
De aantallen gemobiliseerden zijn ontleend aan: 

David Burg - Almanac of World War I (University of Kentucky - 1998)
De aantallen gesneuvelden zijn ontleend aan Tabel 1. 

  naar homepagina



eXTReMe Tracker