terug naar Jeugdboeken


De Eerste Wereldoorlog in het Jeugdboek (Aanvullingen)

Een aantal jaren geleden publiceerde het tijdschrift 'Boekenpost' een artikel van mij over de Eerste Wereldoorlog in het Jeugdboek. Dit onderwerp had mijn interesse gewekt, omdat ik in een artikel 'De Tweede Wereldoorlog in het Jeugdboek' van Franca Hersch-van der Stoel, de stelling had geponeerd dat er wel veel boeken voor de jeugd waren die handelden in de Tweede Wereldoorlog, maar dat jeugdboeken waar de Eerste Wereldoorlog in voorkwam maar zeer dun waren gezaaid. De schrijfster van het artikel wist maar drie titels te noemen. 

Aangezien ik er zelf veel meer titels over dit onderwerp in mijn verzameling had dan deze drie, schreef ik er een artikel over dat in 'Boekenpost' is verschenen. 
Ik had die titels onderverdeeld in drie categorieën:

1a) Oorspronkelijk Nederlandse boeken die handelen over de Eerste Wereldoorlog
1b) Vertaalde boeken, die in de oorlogsgebieden zelf speelden. 
2)   Nederlandse boeken, die aan onze grenzen spelen 
3)   Boeken over de moeilijkheden die men in het dagelijks leven 
      in Nederland ondervond.

Naast de boeken, die ik zelf in dit artikel had behandeld, kwam er nog een stortvloed van schrijvers en titels van boeken tevoorschijn waarin de Eerste Wereldoorlog een min of meer belangrijke rol speelde. 
Naast de ons zeer bekende schrijvers, als de beide Kievieten, Van de Hulst, P.Visser, G. Goudriaan, L.M.Montgomery., Penning en Jo van Ammers-Kuhler, bleken ook veel mij niet zo bekende schrijvers over dit onderwerp boeken te hebben gepubliceerd: Jac. Veenendaal, Gras, Van Reest, Van 't Veer, Inghelram , J.A. Visser enzovoort. 

Ook in onze jaren worden er nog boeken over WO I geschreven. zoals dat van Morpurgo 'Oorlogspaard'. In WO I speelden paarden immers nog een belangrijke rol. Uhlanen bewogen zich in plaats van op tanks en motorfietsen voort op de paardenrug. Vooral veel boeken bleken te bestaan uit de eerste categorie, waarin het oorlogsgeweld of overheerste of slechts zijdelings genoemd werd, maar die zich wel afspeelden in de oorlogsgebieden. Het boek van Jo van Ammers-Kuhler 'Een jonge leeuw van Vlaanderen' is een voorbeeld van een boek waarin de strijd in België zeer uitvoerig wordt beschreven en waarin veel doden en gewonden voorkomen.

Jac. Veenendaal laat zich in deze ook niet onbetuigd. In zijn boek 'In tijden van oorlog' vloeit het bloed met emmers en vallen de slachtoffers bij bosjes. Van 'Een Markerjongen in oorlogstijd', geschreven door J. Faber, zou men verwachten dat het zich afspeelde op zee en dat gevaren van onderzeeboten, uitgebreid zou worden beschreven; gevaren waaraan men nauwelijks ontkwam. Niets is minder waar. De hoofdpersoon is een welgedane jongen, die na een schipbreuk in augustus 1914 in Engeland belandt. Met een Engelse lord vaart hij met diens schip rond in het Middellandse Zee gebied en beleeft daar de nodige avonturen Maar met oorlog hebben deze avonturen weinig te maken..

Ook het boek 'De schipbreuk van de Holland' van J. Karel Brederode speelt zich natuurlijk op zee af. Dit handelt over een tocht van een gloednieuwe sleepboot, die van Rotterdam naar Archangel moet worden gebracht om daar als sleepboot en ijsbreker te worden ingezet. Wel speelt zich op de boot nog een soort sabotageverhaal af en het mijnengevaar wordt niet onderschat, maar verder wordt er over de wereldoorlog niet veel gezegd hoewel het in 1915 speelt en geschreven is in 1916. De bemanning lijdt uiteindelijk schipbreuk. De boot vergaat en komt dus nooit in Archangel aan.

Van 'Een Hollandsche jongen op de Engelse vloot' door Eduard Vermaire zou men ook verwachten, dat de jonge held zich, met gevaar voor eigen leven, door mijnenvelden heen zou worstelen en en passant nog enige heldendaden gaat verrichten. Nee, een stoute jongen wordt naar zee gestuurd. Hij lijdt schipbreuk op de Engelse kust, wordt door een vriendelijke familie geadopteerd en opgevoed en krijgt de Engelse nationaliteit. In de laatste hoofdstukken wordt de Slag in het Skagerak beschreven en het leven op een onderzeeboot.

Om dit artikel niet helemaal op een omgevallen boekenkast te doen lijken zal ik niet alle boeken beschrijven, die mij na het schrijven van mijn vorige artikel in de handen vielen. Uit de tweede categorie wil ik nog noemen 'De erfenis van den aviateur' van G. Goudriaan met tekeningen van Hans Borrebach. Het speelt zich af op een van de Waddeneilanden. Aan een visser wordt door een Duitse kapitein een kistje met kostbaarheden toevertrouwd. De kapitein sneuvelt en na veel onwaarschijnlijke avonturen komt het kistje toch in handen van de rechtmatige erfgenaam, een vliegenier, die neerstort in de omgeving van het eiland.

Van de derde categorie kwam er eigenlijk geen enkel boek meer tevoorschijn, hoewel ze waarschijnlijk toch wel bestaan. Er waren wel twee boeken, waarin de moeilijkheden beschreven werden, die kinderen uit Duitsland en Hongarije ondervonden als ze, om 'bijgevoed' te worden, naar Nederland kwamen. Maar deze boeken speelden in het begin van de jaren 20. 'In het land van de vrede' van Nelly Schellekens en 'Zo'n Duitse rakker' door Rudolf van Reest zijn hiervan titels en schrijvers. 

Zo kan ik dus concluderen, dat de stelling uit het door mij gelezen artikel 'Kom vanavond met verhalen' van Franca Hersch-van der Stoel niet geheel juist was. Er is wel degelijk een groot aantal boeken te vinden, waarin de Eerste Wereldoorlog een al dan niet belangrijke rol speelt.


M. Schuddeboom
Veenhuizerveldweg 47
3881 RE Putten
tel.0341-491578

e-mail : m.schuddeboom@nrcnet.nl  

Bovenstaand artikel is met vriendelijke toestemming van de schrijfster overgenomen uit het tijdschrift 'Berichten van Moeder de Gans'. Dit is het orgaan van de Stichting Kinderboek Cultuurbezit te Winsum (Gr). 























terug naar Jeugdboeken